بسی رنج بردم در این سال سی                                                                        عجم زنده کردم بدین پارسیشمال شهر مقدس مشهد شاعر شهیری آرمیده که او را به نام حماسه سرای بزرگ ایران می شناسند؛ حکیم ابوالقاسم فردوسی.فردوسی در "طبران طوس" در سال 329 هجری به دنیا آمد. پدرش از دهقانان طوس بود و از نظر مادی دارای ثروت و موقعیتی قابل توجه. بنابراین با اندوخته خانوادگی شروع به سرودن شاهنامه کرد، کتابی که 30 سال از بهترین دوران عمر و همچنین ثروت فردوسی را از آن خود کرد، اما ثروتی ماندگار برای ایرانیان به یادگار گذاشت. منبع شاهنامهچنانچه گفته می شود شاهنامه در واقع، اتمام کتاب ناتمام دقیقی شاعر زرتشتی قرن چهارم است که به دستور نوح بن منصور سامانی مأموریت یافته بود تا شاهنامه ی ابومنصوری را که کتاب تاریخ گذشته ایران به صورت نثر بود به نظم درآورد. اما عجل به وی مهلت نداد و هنوز به ابیات هزارم نرسیده بود که رخ از این جهان برکشید و این کار ناتمام ارزشمند را برای فردوسی به یادگار گذاشت. چنانچه فردوسی، خود در شاهنامه از تلاش بی پایانش برای دست یافتن به این کتاب ارزشمند به عنوان دستمایه اصلی یاد می کند.موضوعات شاهنامهموضوع این شاهکار جاودان، تاریخ ایران قدیم از آغاز تمدن نژاد ایرانی تا انقراض حکومت ساسانیان به دست اعراب است و کلاً به سه دوره اساطیری، پهلوی و تاریخی تقسیم می شود. دوره اساطیری از عهد کیومرث تا ظهور فریدون ادامه دارد. در این عهد از پادشاهانی مانند کیومرث، هوشنگ، تهمورث و جمشید سخن به میان می آید. تمدن ایرانی در این زمان تکوین می یابد. کشف آتش، جدا کرن آهن از سنگ و رشتن و بافتن و کشاورزی کردن و امثال آن در این دوره صورت می گیرد. در این عهد جنگ ها غالباً جنگ های داخلی است و جنگ با دیوان (احتمالاً بومیان فلات ایران) و سرکوب کردن آنها بزرگ ترین مشکل این عصر بوده است و در پایان این عهد، ضحاک دشمن پاکی و سمبل بدی به حکومت می نشیند، اما سرانجام پس از هزار سال فریدون به یاری کاوه آهنگر و حمایت مردم او را از میان می برد و دوره جدید آغاز می شود. دوره پهلوانی  یا حماسی از پادشاهی فریدون شروع می شود. ایرج، منوچهر، نوذر، گرشاسب به ترتیب به پادشاهی می نشیند و جنگ های میان ایران و توران آغاز می شود. پادشاهی کیانی مانند: کیقباد، کیکاووس، کیخسرو و سپس لهراست و گشتاسب روی کار می آیند. در این عهد دلاورانی مانند: زال، رستم، گودرز، طوس، بیژن، سهراب و امثال آنان ظهور می کنند. سیاوش پسر کیکاووس به دست افراسیاب کشته می شود و رستم به خونخواهی او به توران زمین می رود و انتقام خون سیاوش را از افراسیاب می گیرد. در زمان پادشاهی گشتاسب، زرتشت پیغمبر ایرانیان ظهور می کند و اسفندیار به دست رستم کشته می شود.  مدتی پس از کشته شدن اسفندیار، رستم نیز به دست برادر خود، شغاد از بین می رود و سیستان به دست بهمن پسر اسفندیار با خاک یکسان می گردد، و با مرگ رستم دوره پهلوانی به پایان می رسد. دوره تاریخی نیز با ظهور بهمن آغاز می شود و پس از بهمن، همای و سپس داراب و دارا پسر داراب به پادشاهی می رسند. در این زمان اسکندر مقدونی به ایران حمله می کند و دارا را که همان داریوش سوم است می کشد و به جای او بر تخت می نشیند. پس از اسکندر دوره پادشاهی اشکانیان در ابیاتی چند بیان می گردد و سپس ساسانیان روی کار می آیند و آن گاه حمله عرب پیش می آید و با شکست ایرانیان شاهنامه به پایان می رسد.بنای آرامگاهمرقد این شاعر شهیر و بلند آوازه ایرانی بنابه دلایلی تا مدت هزار سال فاقد بنای مناسبی بوده است. قدیمی ترین متنی که در مورد مقبره فردوسی سخن گفته نظامی عروضی سمرقندی در چهار مقاله است که در اوایل قرن ششم هجری پای بر مزار پاک این شاعر عزیز نهاده است.در عصر حکومت میرزا عبدالوهاب خان آصف الدوله در خراسان جمعی مأمور تحقیق در خصوص محل قبر فردوسی شدند و پس از تشخیص آن، بنایی آجری بروی محل تعین شده ساختند که به تدریج ویران شد. آرامگاه بعدی از نوع سنگ مرمر معروف به سنگ خلج به همراه سیمان و آهن ساخته شد و معمار آن حسین طاهر زاده بهزاد بود. این بنا نیز پس از چندی ویران گشت و پس از آن مقبره ای در خور شأن فردوسی و با الهام از آرامگاه کوروش کبیر در پاسارگاد ساخته شد. تزئینات بنا در این بازسازی، بیشتر از دوره هخامنشی و قرن چهارم هجری الهام گرفته شده است. دیوار های طبقه تحتانی آرامگاه نیز با نقوش برجسته الهام گرفته از شاهنامه و هفت خوان رستم توسط فریدون صدیقی تزئین شده است.